Na początku był chaos, czyli podróż do źródeł futbolu. Część 7: Football League

Trwająca kilka lat debata zaowocowała w 1885 roku legalizacją zawodowstwa w piłce nożnej. Kluby, które do tej pory płaciły zawodnikom „pod stołem”, w końcu mogły w zgodzie z przepisami Football Association zatrudniać piłkarzy i nagradzać ich występy na boisku. Piłkarscy działacze szybko zdali sobie sprawę, że kilka meczów Pucharu Anglii, parę regionalnych turniejów i spotkania towarzyskie nie są wystarczająco dochodowe. Potrzebne było stałe i pewne źródło przychodów. Tak narodziła się Football League.

Najstarsza ligowe rozgrywki piłkarskie na świecie korzeniami sięgają marca 1888 roku. Ich pomysłodawcą był William McGregor, jeden z członków zarządu Aston Villi. Ponieważ w latach osiemdziesiątych dziewiętnastego wieku przypadki odwołanych spotkań Pucharu Anglii, czy też innych rozgrywek, były nagminne, w klubach brakowało pieniędzy, a zawodnicy często otrzymywali swoje wynagrodzenia nieregularnie. McGregor wpadł na pomysł utworzenia rozgrywek ligowych, próbując rozwiązać problemy finansowe swojego klubu, spowodowane niedostateczną liczbą rozegranych meczów. Czarę goryczy przelała seria pięciu kolejnych spotka Villi, które nie doszły do skutku. 2 marca 1888 roku McGregor wysłał do zarządów Blackburn Rovers, Bolton Wanderers, Preston North End, Stoke (które w 1926 roku przyjęło nazwę Stoke City) i West Bromwich Albion list z propozycją utworzenia rozgrywek ligowych, które gwarantowałyby stałą liczbę meczów w sezonie. Przedstawiciele klubów spotkali się następnie 23 marca w Londynie i 17 kwietnia w Manchesterze celem ustalenia szczegółów rozgrywek ligowych.

Pierwsze mecze Football League, w skład której weszło ostatecznie 12 klubów, rozegrano 8 września 1888 roku. Oprócz wspomnianych wcześniej drużyn, w inauguracyjnym sezonie w rozgrywkach wystartowały: Aston Villa, Accrington (nie mylić z powstałym później Accrington Stanley), Burnley, Derby County, Everton, Notts County i Wolverhampton Wanderers. Do ligi nie włączono zgłaszających chęć wzięcia udziału w rozgrywkach Nottingham Forest, Sheffield Wednesday i Halliwell Rovers. Według ustalonych wcześniej zasad kluby miały rozegrać po dwa spotkania, każdy z każdym, po jednym u siebie i na stadionie przeciwnika. Początkowo uchwalono, że tytuł Mistrzów Anglii zdobędzie drużyna z największą liczbą wygranych meczów. Szybko jednak pojawiły się głosy, że system, według którego remis traktowano jak porażkę, był niesprawiedliwy. Ostatecznie już w trakcie trwania rozgrywek ustalono, że za zwycięstwo przyznawane będą dwa, a za remis jeden punkt.

W inauguracyjnym sezonie Football League nie mieli sobie równych piłkarze Preston North End, którzy nie przegrali ani jednego ligowego meczu (18-4-0). Wynik tym bardziej imponujący, że Preston odniosło także pięć zwycięstw w rozgrywkach o Puchar Anglii, zdobywając tym samym podwójną koronę. W początkach swojego istnienia Preston było klubem krykietowym, a jego zawodnicy po raz pierwszy zagrali w piłkę nożną w 1878 roku. Pierwsze kroki na boiskach futbolowych nie były dla piłkarzy PNE specjalnie udane. Kroniki klubowe roją się od opisów spektakularnych porażek, jak choćby 16:0 z Blackburn w marcu 1881 roku. Losy klubu odmieniły się kiedy jego prezes, William Sudell, zdecydował się na zatrudnienie zawodowych piłkarzy ze Szkocji. Sudell, menadżer lokalnych zakładów włókienniczych, trafił do klubu w latach sześćdziesiątych. W barwach Preston występował na boiskach krykietowych, grał w rugby i piłkę nożną, by w wieku 24 lat zostać prezesem klubu. To właśnie dzięki niemu do angielskiej drużyny trafili między innymi kapitan Heart of Midlothian, Nick Ross, czy Geordie Drummond z St Bernard’s. Do klubu dołączyli także reprezentanci Anglii, Fred Dewhurst i John Goodall (ten drugi zaliczył w inauguracyjnym sezonie 21 trafień i został pierwszym w historii Football League królem strzelców). Co prawda wynagradzanie zawodników za grę wciąż było zabronione, a drużyna Sudella złamanie przepisów przypłaciła wykluczeniem z rozgrywek Pucharu Anglii w sezonie 1883/84, ale to właśnie między innymi dzięki uporowi Preston w 1885 roku zalegalizowano zawodowstwo w futbolu. Po „dublecie” w sezonie 1888/89, zawodnicy North End potwierdzili swoją dominację w Anglii, ponownie sięgając po tytuł mistrzów rok później. Kolejne trzy sezony piłkarze Sudella kończyli na drugim stopniu podium, za każdym razem licząc się w walce o tytuł. Niestety dominacja Preston nie trwała długo. Wielki Nick Ross z powodu problemów zdrowotnych zmuszony był zakończyć karierę w 1893 roku (zmarł w 1894). Kapitan drużyny, Fred Dewhurst, zmarł rok później. Ostatecznie gwoździem do trumny klubu okazało się odejście Williama Sudella, który zrezygnował z fotela prezesa, a następnie został skazany na trzy lata więzienia za bezprawne finansowanie kontraktów piłkarzy PNE z pieniędzy zakładów włókienniczych, którymi zarządzał. Pierwsza potęga ligi angielskiej, pierwsi „Invincibles”, ustąpili miejsca innym klubom.

Football League nie była jedynymi rozgrywkami ligowymi, jakie zostały zainaugurowane w dziewiętnastowiecznej Anglii. Jak grzyby po deszczu pojawiały się kolejne organizacje, zakładające konkurencyjne rozgrywki. W kwietniu 1888 roku powstała liga zwana Football Combination, w skład której weszły: Blackburn Olympic, Bootle, Burslem Port Vale, Crewe Alexandra, Darwen, Derby Midland, Grimsby Town, Haliwell, Leek, Lincoln City, Long Eaton Rangers, Notts Rangers, Newton Heath, Northwich Victoria, Small Heath Alliance, Wallsall Town Swifts i Witton. Przedstawiciele klubów Football Combination ustalili, że kalendarz rozgrywek nie będzie odgórnie narzucony, a zamiast tego poszczególne drużyny zaaranżują spotkania pomiędzy sobą. Nieoczekiwanie taki system nie działał zbyt sprawnie i liga została rozwiązana, zanim drużyny zdołały dograć do końca pierwszy sezon.

W 1889 roku powstała liga Football Alliance, w której rywalizowały między innymi drużyny Crewe Allexandra, Darwen, Grimsby Town, Newton Heath (późniejszy Manchester United), Small Heath i Sheffield Wednesday. Te rozgrywki przetrwały trzy sezony, a mistrzami ligi zostali piłkarze Sheffield Wednesday, Stoke i Nottingham Forest. W 1892 roku Football Alliance została przejęta przez Football League, a na jej bazie powstała Second Division.

Drugą najstarszą i wciąż istniejącą ligą, jest założona w 1889 roku Northern League, która początkowo skupiała kluby z północno – wschodniej Anglii, takie jak Middlesbrough Ironpolis (już nieistniejący), Stockton, Darlington, czy Middlesbrough FC. Northern League została ostatecznie włączona do angielskiej piramidy ligowej w 1991 roku i dziś znajduje się na jej dziewiątym i dziesiątym szczeblu.

Angielską piłkę końca dziewiętnastego wieku zdominowali piłkarze Aston Villi, klubu założonego w 1874 roku przez grupę chłopców z przykościelnej drużyny krykietowej. Jednym z tych chłopców był niejaki Walter Price, który przeszedł do historii jako pierwszy kapitan „The Villans”. Ponieważ liczba drużyn piłkarskich w okolicach Birmingham była znikoma, chłopcy z Villi grywali rzadko i niewiele brakowało, by klub przestał istnieć. Losy Aston Villi odmienił George Ramsay, 21 – letni Szkot, który zaimponował jej członkom swoimi umiejętnościami, nie tylko piłkarskimi, ale i organizacyjnymi. Szybko został wybrany nowym kapitanem. Ramsay zdawał sobie sprawę, że klub, aby odnieść sukces, potrzebował ogrodzonego, otoczonego trybunami boiska, które umożliwiałoby sprzedaż biletów. Tak właśnie „The Villans” trafili na Perry Barr, swój pierwszy stadion. Villa szybko rosła w siłę, a Ramsay, po zakończeniu kariery piłkarskiej, został klubowym sekretarzem i menadżerem drużyny. W tej roli poprowadził Aston Villę do sześciu tytułów mistrzowskich (1894, 1896, 1897, 1899, 1900, 1910) i sześciu tryumfów w Pucharze Anglii (1887, 1895, 1897, 1905, 1913, 1920). Ramsay pozostaje jedynym menadżerem w historii angielskiej piłki, który sześciokrotnie sięgał po najstarsze futbolowe trofeum świata, a pod względem zdobytych tytułów mistrzowskich ustępuje jedynie Alexowi Fergusonowi.