Working Class Heroes – Lily Parr

Potraficie wymienić imię choć jednej reprezentantki Anglii w piłce nożnej? Wiecie, który kobiecy zespół piłkarski jest aktualnym mistrzem kraju? Kto zdobył w ubiegłym sezonie Puchar Anglii? Ja ze wstydem stwierdzam, że na wszystkie trzy pytania musiałbym odpowiedzieć przecząco. Kobiecy futbol nie zawsze był jednak sportem marginalnym, istniejącym jedynie dla garstki kibiców, pomijanym w prasowych sprawozdaniach sportowych. Zapraszam dziś na podróż do czasów, w których damska piłka kopana przez chwilę dorównywała popularnością wersji męskiej. Do czasów, w których jednym z najbardziej znanych klubów futbolowych na Wyspach był Dick, Kerr’s Ladies F.C., a Lily Parr była uznawana za jeden z największych futbolowych talentów.

Lily Parr urodziła się w 1905 roku w miasteczku St Helens w pobliżu Liverpoolu. Była jednym z siedmiorga rodzeństwa i od najmłodszych lat spędzała czas grając w piłkę nożną i rugby ze swoimi starszymi braćmi. Lily nie wykazywała większego zainteresowania zajęciami, które były w tamtych czasach uważane za odpowiednie dla małej dziewczynki. Odmawiała, kiedy mama próbowała zachęcić ją do nauki gotowania czy szycia, cały wolny czas spędzając na bieganiu za piłką. W wieku 13 lat w rugby i futbol ze starszymi chłopcami grała już regularnie, przewyższając większość z nich wzrostem i siłą fizyczną, ale także zawziętością i nieustępliwą postawą na boisku.

Pierwsza Wojna Światowa sprawiła, że życie wielu brytyjskich kobiet uległo znacznym zmianom. Panie, pod nieobecność mężczyzn przebywających na froncie, zmuszone były dźwigać ciężar przemysłu zbrojeniowego na swoich barkach. Po raz pierwszy w historii kobiety tak licznie ruszyły do zakładów i fabryk, wraz z pracą przejmując część zachowań tradycyjnie kojarzonych z mężczyznami. Panie zaczęły palić papierosy i grać w piłkę w przerwach obiadowych. Powstało wiele przyzakładowych żeńskich klubów piłkarskich. Jeden z nich został założony także w mieście rodzinnym Lily. Lily Parr wstąpiła w szeregi St Helen’s Ladies F.C. w 1919 roku, w wieku 14 lat, i od razu stała się największą gwiazdą drużyny. Jednym z pierwszych spotkań, w których wystąpiła był mecz przeciwko Dick, Kerr’s Ladies F.C., jednej z najstarszych i zdecydowanie najbardziej znanej kobiecej drużynie piłkarskiej w kraju.

Drużyna Dick, Kerr’s Ladies powstała przy zakładach zbrojeniowych Dick, Kerr & Co. w Preston. Początkowo właściciele fabryki niechętnym okiem patrzyli na przedstawicielki płci pięknej uganiające się za futbolówką. Stopniowo jednak kobiecy futbol został zaakceptowany jako narzędzie podnoszące morale załogi składającej się głównie z pań. W październiku 1917 roku podczas meczu rozegranego w trakcie przerwy na lunch, panie pracujące w Dick, Kerr & Co. pokonały panów i włodarze fabryki postanowili zezwolić na założenie przyzakładowego kobiecego klubu piłkarskiego. Mecze z udziałem pań od początku przyciągały dużą liczbę kibiców. Jedno z pierwszych spotkań z udziałem Dick, Kerr’s Ladies F.C., rozegrane na stadionie Deepdale w Preston w Boże Narodzenie 1917, przyciągnęło na trybuny aż 10 000 widzów.

Występ Lily Parr w meczu przeciw Dick, Kerr’s Ladies był na tyle imponujący, że menadżer klubu, Alfred Frankland, zaoferował młodej zawodniczce miejsce w drużynie i pracę w fabryce. W umowie zawarta była także niewielka, dziesięcioszylingowa premia wypłacana za każdy rozegrany mecz. W swoim pierwszym sezonie w barwach nowej drużyny piętnastoletnia zaledwie Lily strzeliła 43 bramki. Jej umiejętności zadziwiały nawet profesjonalnych piłkarzy. Przede wszystkim Lily Parr dysponowała niesamowicie mocnym uderzeniem. Stojącą piłkę (starą, ciężką, sznurowaną futbolówkę) potrafiła potężnym kopnięciem posłać do bramki z dowolnego punktu na murawie. Znana była również z bardzo dokładnych dalekich podań i głębokich dośrodkowań. Jej ciało wydawało się być stworzone do grania w futbol. 180 centymetrów wzrostu, dobrze zbudowana, elastyczna, odważna, silna, bez problemu radziła sobie z odpieraniem ataków próbujących ją zatrzymać przeciwniczek (a czasem przeciwników). Popisy Lily Parr na boisku sprawiły, ze dziennikarz gazety The Reporter napisał w jednym ze swoich sprawozdań: „Jeśli wziąć pod uwagę płeć i wiek, prawdopodobnie w całym kraju trudniej byłoby znaleźć większy młody talent.”

W 1920 roku Lily Parr wraz z koleżankami z drużyny wzięła udział w serii spotkań, które dziś uznawane są za pierwsze międzynarodowe mecze piłkarskie kobiet. Mecze z udziałem drużyny reprezentującej Paryż i Dick, Kerr’s F.C., relacjonowane jako pojedynki Anglii i Francji, rozegrano w Preston, Stockport, Londynie i Manchesterze. Tylko pierwsze z tych spotkań, wygrane przez Anglię 2:0, przyciągnęło na trybuny aż 25 000 kibiców. Panie reprezentujące Anglię wygrały trzy z czterech pojedynków, remisując ostatni. Seria piłkarskich potyczek cieszyła się na tyle dużym zainteresowaniem zarówno kibiców, jak i mediów, że postanowiono zorganizować mecze rewanżowe na terenie Francji. Z czterech spotkań rozegranych na kontynencie, trzy zakończyły się remisem a jedno wygrały panie z Preston.

Zainteresowanie kobiecym futbolem rosło, na trybunach gromadziły się coraz większe tłumy, a kulminacyjny moment nastąpił w drugi dzień świąt Bożego Narodzenia 1920 roku. Panie z Dick, Kerr’s Ladies F.C. zmierzyły się na Goodison Park z drużyną St Helens. Na widowni zasiadło 53 000 widzów, a kolejne 12 000 odeszło od kas stadionu z kwitkiem. Lily Parr szalała na lewym skrzydle, posyłając piłkę za piłką w pole karne, jej jedenastka wygrała 4:0, a Alice Kell – kapitan drużyny – strzeliła trzy bramki. Ogromne zainteresowanie kibiców pozwoliło zgromadzić zawrotną sumę 3 115 funtów. Kwota ta została przeznaczona na cele charytatywne. W lutym 1921 roku panie z Dick, Kerr’s pokonały kobiecą drużynę gwiazd Wielkiej Brytanii 9:1. Spotkanie, w którym Lily Parr strzeliła 5 bramek, obejrzało 25000 widzów. Kilka tygodni poźniej panie z Preston na oczach 15 000 osób pokonały drużynę reprezentującą Francję 5:1, dzięki pięciu trafieniom swojej najjaśniejszej gwiazdy. Łącznie w samym tylko 1921 roku Dick, Kerr’s Ladies rozegrały 67 spotkań, które na żywo obejrzał prawie milion kibiców.

Panie z Dick, Kerr’s cieszyły sie coraz większą popularnością, a gwiazda drużyny, Lily Parr, była znana każdemu fanowi i fance futbolu. Sprawozdania z meczy rozegranych przez klub można było przeczytać w największych angielskich dziennikach. Drużyna z Preston pojawiła się nawet na taśmach kronik filmowych odtwarzanych przed seansami kinowymi. Większość dochodów ze spotkań piłkarskich pań przeznaczanych było na cele dobroczynne. Tu jednak pojawił się pewien problem. Pochodzące ze środowisk robotniczych panie często decydowały się na wspieranie organizacji niezbyt popularnych wśród konserwatywnych członków parlamentu i ultrakonserwatywnego zarządu Angielskiej Federacji Piłkarskiej. Kolejnym problemem były pieniądze, które kluby Football League traciły w związku z rosnącą popularnością kobiecej piłki. Angielska Federacja postanowiła działać. W 1921 roku piłkarscy działacze zabronili wszystkim członkom Football League, pod groźbą wykluczenia z rozgrywek, użyczania swoich obiektów drużynom kobiecym. Także sędziowie otrzymali zakaz sędziowania spotkań damskiej piłki. Angielska FA twierdziła, że po pierwsze: piłka nożna jest sportem dla kobiet nieodpowiednim i jako taki nie powinien być wspierany; i po drugie: pieniądze wpływające do kas biletowych nie były właściwie rozliczane. Zakaz, który podciął skrzydła kobiecej piłce nożnej został zniesiony dopiero w 1971 roku. Ponieważ wszystkie obiekty piłkarskie mogące sprostać zainteresowaniu pojedynkami drużyn kobiecych były zarządzane przez kluby należące do FA, panie zmuszone były przenieść się na malutkie stadioniki lub do parków publicznych. Zainteresowanie kobiecą piłka szybko zmalało, a wiele klubów przestało istnieć.

Aby utrzymać przy życiu drużynę Dick, Kerr’s menadżer klubu zorganizował tournee po Ameryce Północnej. W 1922 roku Lily Kerr wraz z koleżankami udała się do Kanady. Tu jednak miejscowe piłkarskie władze okazały się dla kobiecej piłki równie nieprzychylne, jak angielska FA. Panie ponownie spotkały się z zakazem rozgrywania meczy. Zupełnie inaczej przyjęto angielską drużynę w Stanach Zjednoczonych, gdzie udało się zorganizować łącznie dziewięć spotkań towarzyskich. Niektóre z nich były pojedynkami z drużynami męskimi. Dick, Kerr’s Ladies wygrały 3, przegrały 3 i zremisowały 3 z nich. Męskie drużyny, niejednokrotnie mające w swoich składach byłych piłkarzy Football League, musiały twardo walczyć o wygraną. Peter Renzulli, bramkarz Paterson F.C. po latach wspominał: „byliśmy mistrzami kraju, ale musieliśmy się nieźle namęczyć, żeby je ograć.” Z tournee po Stanach Zjednoczonych związana jest jeszcze jedna opowieść. Podobno podczas przerwy w jednym z meczy do Lily Parr podszedł zawodowy bramkarz, który powiedział do niej: „grając przeciwko kobietom wypadasz całkiem nieźle, ale nie pokonałabyś mnie w bramce.” Lily nie zastanawiając się długo podjęła wyzwanie i ustawiła piłkę na jedenastym metrze. Bramkarz zdołał obronić strzał, ale siła uderzenia złamała mu rękę.

Po powrocie do Anglii członkinie Dick, Kerr’s wróciły do grania w parkach i na niewielkich obiektach piłkarskich. Pomimo tych ograniczeń przez całe lata trzydzieste ich występy przyciągały średnio około 5000 widzów. W 1926 roku zakłady Dick, Kerr & Co. zostały przejęte przez English Electric. Nowi właściciele wstrzymali finansowanie przyzakładowego klubu piłkarskiego, nieomal doprowadzając do jego likwidacji. Klub kontynuował działalność pod nazwą Preston Ladies F.C. głównie dzięki Alfredowi Franklandowi, który zdołał znaleźć nowych sponsorów. Jednym z nich był szpital dla obłąkanych w Wittingham. Kilka z członkiń drużyny, w tym Lily Parr, podjęło pracę w szpitalu. To właśnie tutaj Lily poznała Mary. Kobiety zamieszkały razem i żyły w związku homoseksualnym, a Lily, bezkompromisowa nie tylko na boisku, ale również w życiu prywatnym, nie kryła się ze swoją seksualnością, była otwarta i szczera, co powodowało, że ludzie nie śmieli krytykować jej zachowania.

Drużyna Preston Ladies kontynuowała swoją działalność do 1965 roku, kiedy to zespół został rozwiązany. W trakcie 48 lat swojego istnienia klub Dick, Kerr Ladies/Preston Ladies rozegrał łącznie 828 spotkania, wygrywając 758, remisując 46 i przegrywając 24 z nich. Lily Parr grała w drużynie do 1950 roku i przez ostatnie kilka lat występowała w roli kapitana. W trakcie trwania swojej przygody z piłką opuściła zaledwie pięć meczy. W swoich występach zdobyła łącznie ponad 900 bramek (niektóre źródła podają liczbę 967 goli). I choć w tamtych latach nie istniała kobieca liga, a spotkania, w których brała udział były jedynie meczami towarzyskimi i pokazowymi, to ten wynik musi budzić szacunek.

Nałogowa palaczka, Lily zachorowała na raka piersi w 1967 roku. Pomimo zabiegu podwójnej mastektomii nie odłożyła swoich ukochanych papierosów marki Woodbines. Zmarła w 1978 roku. W 2002 roku została pierwszą kobietą, która trafiła do angielskiej Galerii Sław.

/Jakub Budny/

http://www.singwhenyouarewinning.blogspot.co.uk/

https://www.facebook.com/singwhenyouarewinning