Working Class Heroes – William „Grubas” Foulke

Jeżeli będziecie mieli kiedyś okazję odwiedzić muzeum Chelsea FC znajdujące się na Stamford Bridge, zwróćcie uwagę na potężną figurę woskową przedstawiającą Williama Foulke’a, byłego bramkarza Sheffield United, Chelsea i Bradford City. Choć już w XIX wieku niektórzy profesjonalni futboliści przykładali wagę do odpowiedniego trybu życia, właściwej diety, czy unikania używek, „Grubas” dowodził, że można być uznanym, sięgającym po trofea zawodnikiem i jednocześnie „jeść, pić i popuszczać pasa.” Foulke popuszczał go na tyle skutecznie, że przeszedł do historii futbolu jako najcięższy zawodowy piłkarz. Między słupkami był jednak na tyle skuteczny, że na przełomie XIX i XX wieku niektórzy dzinnikarze uznawali go za najlepszego bramkarza świata.

Urodzony 12 kwietnia 1874 roku William Foulke wychowywał się w domu dziadków w Blackwell w hrabstwie Derbyshire. Jako kilkunastoletni chłopak pracował, podobnie jak większość jego rówieśników, w jednej z miejscowych kopalń węgla, a w sobotnie popołudnia bronił bramki lokalnego klubu piłkarskiego. Jego występ w meczu towarzyskim przeciwko Derby County zrobił na właścicielach rywala tak duże wrażenie, że z miejsca zaproponowali mu kontrakt. Nie przeszkadzało im nawet, że podczas źle obliczonego piąstkowania Foulke pozbawił napastnika County, Johna Goodalla, dwóch zębów. „Grubas” odrzucił ofertę, ale na kolejne, bardziej lukratywne nie musiał długo czekać. Wybrał w końcu Sheffield United i przeniósł się do „Stalowego Miasta”, z miejsca zostając ulubieńcem lokalnych kibiców.

Przejście na zawodowstwo z cała pewnością nie wpłynęło negatywnie na apetyt goalkeepera United. W 1896 roku ważył on 95 kilogramów, w 1899 już 124, do 1902 osiągnął 143 kilo. Pod koniec kariery Foulke osiągnął imponujące 177 kilogramów (niektóre źródła podają 152 kg jako najwyższą wagę Foulke’a), co nawet przy jego 193 centymetrach wzrostu było nie lada wyczynem. Na starych fotografiach można prześledzić transformację Foulke’a od atletycznego młodzieńca, do potężnego „Grubasa”, który w pasiastej koszulce United i spodenkach naciągniętych na ogromny brzuch przypominał nieco przerośniętego Tweedleduma z filmu o Batmanie.

Choć bramkarz United nie był najszybszym człowiekiem na boisku, to wyrózniał się niesamowitym refleksem i olbrzymią siłą. Potrafił wypiąstkować bądź wyrzucić futbolówkę dalej, niż niejeden z jego kolegów z pola był w stanie ją kopnąć. Na jego legendarny status wpływ miały nie tylko umiejętności, ale także ekscentryczne i niejednokrotnie kontrowersyjne zachowanie na boisku. W lutym 1897 roku, podczas towarzyskiego spotkania z lokalnym rywalem – Sheffield City – Foulke źle obliczył lot piłki i zamiast wypiąstkować ją z bramki zawisł na poprzeczce, w konsekwencji łamiąc ją. Dwa lata później, w czasie trwania Wojen Burskich, United rozgrywało pokazowy mecz z reprezentacją Południowej Afryki. Znudzony brakiem zajęcia „Grubas” kilkakrotnie włączył się w ataki swojej drużyny, dwukrotnie pokonując bramkarza przeciwników. W 1905 roku podczas spotkania z Chelsea arbiter główny uznał, ze koszula Foulke’a jest zbyt zbliżona kolorystycznie do tych noszonych przez drużynę przeciwnika. Wściekły olbrzym pomaszerował do szatni, by chwilę później powrócić na boisko mając na sobie jedynie ręcznik kąpielowy owinięty wokół bioder.

Postura Foulke’a sprawiała, że zawodnicy drużyny przeciwnej często obierali go sobie za cel, bezpardonowo atakując. A ponieważ bramkarz United do najłagodniejszych nie należał, niejednokrotnie w dosć brutalny sposób odpierał ataki. W 1897 roku, podczas spotkania z Evertonem „Grubas” przygniótł środkowego napastnika przeciwników, Laurie Bella, omal nie topiąc go w błocie. Rok później zaatakował jednego z zawodników Notts County, doprowadzając do zamieszek na trybunach i na murawie. Innym razem, zirytowany kopniakami piłkarza Liverpoolu, George’a Allana, uniósł go w górę, obrócił w powietrzu i wsadził jego głowę w potężną kałużę. Naturalnie ten wybryk nie umknął sędziemu głównemu spotkania, który za faul na Allanie podyktował rzut karny, dzięki czemu Liverpool wygrał spotkanie. W 1902 roku, po meczu finałowym rozgrywek o Puchar Anglii nagi Foulke długo krążył po zapleczu stadionu Crystal Palace w poszukiwniu sędziego, który naraził mu się uznaniem zdobytej w kontrowersyjnych okolicznościach wyrównującej wynik spotkania bramki, strzelonej przez Southampton na dwie minuty przed końcowym gwizdkiem. Jak głosi legenda sędzia Tom Kirkham uniknął gniewu sheffieldzkiego giganta zamykając się w schowku na szczotki. Złość Foulke’a nie trwała chyba jednak zbyt długo, bo tydzień poźniej ten sam główny poprowadził powtórkę wygraną przez United 2:1.

Zarówno rozmiar Foulke’a, jak i wszystkie kontrowersje związane z bramkarzem United nie mogą przesłonić faktu, że był on prawdopodobnie jednym z najlepszych goalkeeperów swojej epoki. Choć w reprezentacji Anglii zagrał tylko raz – w wygranym 4:0 meczu przeciwko Walii w 1897 roku – to statystyki z występów w barwach „The Blades” nie pozostawiają wątpliwości co do jego bramkarskiej klasy. W sezonie 1896/97 United straciło 29 bramek w 30 ligowych meczach, w kolejnych rozgrywkach tylko 31. Były to odpowiednio najlepszy i trzeci najlepszy wynik w dekadzie, w której angielska First Division liczyła między 12 a 16 zespołów. Foulke zasłynął także jako bramkarz niezwykle skutecznie łapiący strzały z rzutów karnych. Przy bronieniu jedenastek wspomagał się goalkeeper United niecodzienną sztuczką. Otóż w momencie w którym sędzia wskazywał na „wapno” przy słupkach pojawiało się dwóch niskich chłopców do podawania piłek, co potęgowało wrażenie, że potężny „Grubas” wypełniał swoim ciałem niemal całą ramę bramki. Nie można zapomnieć także o tym, że w barwach drużyny z Sheffield zdobył Foulke tytuł Mistrza Anglii w 1898 roku, a także dwukrotnie sięgnął po Puchar Anglii (1899 i 1902).

Ponieważ poziom występów Foulke’a obniżał się wraz wiekiem i rosnącą wagą, w 1905 roku Sheffield United przyjęło ofertę Chelsea w wysokości 50 funtów i sprzedało swojego bramkarza do Londynu. Tu z miejsca stał sie zapraszanym na salony celebrytą a także inspiracją dla artystów. Był pierwowzorem Wiliama Fawke’a, bramkarza fikcyjnych Blue Crusaders, bohatera serii komiksów tworzonych przez Arthura Josepha Steffensa. Posłużył także jako materiał do stworzenia postaci „Bramkarza Stiffy’ego”, jednej z najpopularniejszych przed Pierwszą Wojną Światowa postaci kabaretowych.

Zachowanie Foulke’a na boisku nadal bywało głównym tematem sprawozdań z meczów. Potrafił zejść z murawy, jeżeli uznał, ze jego koledzy z obrony nie grają na „100%”, ciągle wdawał się w fizyczne pojednyki z zawodnikami drużyn przeciwnych, z których niejeden został dźwignięty w górę i brutalnie odrzucony na boisko, a niejednokrotnie lądował w siatce bramki. Niemniej jednak w sezonie 1905/06 Foulke dziewięciokrotnie zachował czyste konto oraz obronił dziesięć rzutów karnych. Mimo niezłych występów drużyna Chelsea nie zdołała wywalczyć awansu do First Division, a ”Grubas” po jednym sezonie spędzonym w Londynie trafił do Bradford.

W nowym klubie Foulke wytrzymał zaledwie jeden sezon, ogłaszając po zakończeniu rozgrywek koniec swojej kariery piłkarskiej. Ponieważ słynący z z rozrywkowego trybu życia bramkarz nie zdołał w czasie trwania przygody z futbolem zaoszczędzić zbyt wiele, zmuszony był dorabiać w dość wstydliwy sposób. Urlopowicze spacerujący po promenadzie w Blackpool mogli za opłatą jednego pensa spróbować swoich sił i zmierzyć się ze słynnym byłym już bramkarzem oko w oko, podejmując próbę pokonania go strzałem z odległosci jedenastu metrów. Legenda głosi, że pracując w ten sposób Foulke złapał zapalenie płuc, które w konsekwencji doprowadziło do jego śmierci. Prawda na temat jego końca była bardziej prozaiczna. Na akcie zgonu lekarz, jako jego przyczynę wpisał marskość wątroby. William Foulke odszedł w wieku 42 lat. Zapisał się w historii piłki jako jeden z najlepszych bramkarzy przełomu wieków, a także jako najcięższy zawodnik jaki kiedykolwiek zagrał w meczu międzynarodowym.