Na początku był chaos, czyli podróż do źródeł futbolu. Część 2: Pierwsze przepisy

W połowie XIX wieku futbol był dyscypliną uprawianą w prawie każdej angielskiej szkole i na każdym uniwersytecie. Jednak prawie wszystkie uczelnie rozgrywały spotkania piłkarskie według własnych przepisów, często dostosowanych do warunków w jakich grano w piłkę. Potrzeba było ponad dwóch dekad by ujednolicić reguły gry i dzięki temu móc rozgrywać spotkania pomiedzy drużynami reprezentującymi różne miasta, szkoły, uniwersytety, a w końcu także kluby piłkarskie.

Uczniowie angielskich szkół uganiali się za piłką w każdym niemal zakątku kraju. Jednak zasady gry różniły się znacznie w zależności od tego, gdzie w futbol grano. W Cheltenham i Rugby piłkę kopano na przyszkolnych łąkach i trawnikach, a gra nie różniła się znacząco od średniowiecznej „mob game”. W trakcie meczu „piłkarze” niejednokrotnie lądowali na trawie, przygnieceni ciałami innych zawodników, a następnie wstawali, otrzepywali się i grali dalej. Taka forma rozgrywki nie była możliwa na innych uczelniach, na przykład w Charterhouse, czy Westminster, gdzie grano na wybrukowanych szkolnych dziedzincach. Tu każdy upadek mógł doprowadzić do poważnej kontuzji, więc podcinanie, ciągnięcie, czy popychanie przeciwnika było zabronione. Większość szkół pozwalała zawodnikom na łapanie piłki w ręce, aczkolwiek niesienie jej było zakazane. Złapaną futbolówkę należało wykopać, nie można jej było rzucić do kolegi z drużyny.

W różnych szkołach różna była ilość biorących udział w meczu uczniów, różnice były widoczne w rozmiarach boisk, czy bramek, a także w długości spotkań. Na niektórych uczelniach występowała wczesna forma przepisu o spalonym. Przepis ten był nieco nieco odmienny od znanego nam współcześnie. Według wczesnych zasad na pozycji spalonej znajdował się każdy zawodnik będący pomiędzy piłką i bramką przeciwnika. W związku z tym dozwolone były jedynie podania do tyłu, bądź równoległe do linii końcowej boiska. Przepis ten miał znaczny wpływ na sposób, w jaki piłkarze zachowywali się na boisku. Piłkę podawano bardzo rzadko, a gra opierała sie głównie na dryblingu. Zawodnik będący przy piłce próbował w pojedynkę przedrzeć się przez linie obronne przeciwnika. Za nim podążali pozostali członkowie drużyny, którzy mieli za zadanie przechwycić futbolówkę, gdyby w wyniku wślizgu ich atakujący kolega ją stracił. Przepis dotyczący pozycji spalonej zmienił się dopiero w 1866 roku. Jednak nawet wtedy pomiedzy zawodnikiem drużyny atakującej i bramką musiało znajdować się co najmniej trzech piłkarzy przeciwnika (a więc jeden więcej, niż współcześnie). Dopiero od roku 1925 przepis o „spalonym” zezwalał na podanie piłki do kolegi z drużyny, jeżeli ten miał przed sobą co najmniej dwóch przeciwników. Ta zasada obowiązuje do dziś.

Pierwsza poważna próba ujednolicenia reguł rozgrywania meczów piłki nożnej nastąpiła w 1848 roku w Cambridge, gdzie spotkali się przedstawiciele uczelni z Harrow, Eton, Rugby, Winchester i Shrewsbury. Zadanie było trudne, gdyż niemal każda z tych uczelni grała w futbol według innych reguł. W Rugby dozwolone było biegnięcie z piłka w rękach, a podawać wolno było tylko do tyłu. Uczniowie z Eton nie mogli łapać piłki, a restrykcyjny przepis o „spalonym” zezwalał im na podania do tyłu, lub w bok i powodował, że pochodzący stamtąd zawodnicy byli świetnymi dryblerami. Z kolei w Winchester można było podawać do przodu, bo przepis o pozycji spalonej tam nie obowiązywał. Ostatecznie, po burzliwej debacie, przedstawicielom angielskich szkół i uniwersytetów udało się wypracować kompromis i ustalić wspólne zasady, według których można było rozgrywać mecze międzyszkolne. Zasady, nazwane Cambridge Rules, zostały wydrukowane w formie ulotki i rozlepione w centrum Cambridge. Niestety nie zachowała się ani jedna kopia oryginalnego zestawu przepisów z 1848 roku. Najstarsza znana wersja zasad z Cambridge pochodzi z 1856 roku i zawiera jedenaście przepisów regulujących sposób rozgrywania spotkań piłkarskich. Oto one:

 

– Klub powinien nazywać się University Foot Ball Club.

– Mecz rozpoczyna się kopnięciem piłki na środku boiska, w ten sam sposób wznawia się grę po każdym zdobytym golu.

– Piłka jest na aucie jeżeli przekroczyła linię pomiędzy choragiewkami po jednej lub drugiej stronie boiska. W takim przypadku powinna zostać wrzucona w pole gry.

– Piłka znajduje się na aucie bramkowym, jeżeli opuściła boisko po lewej lub prawej stronie bramki.

– Jeżeli piłka wyszła na aut bramkowy należy rozpocząć grę w miejscu w którym opuściła boisko, maksymalnie dziesięć kroków od linii końcowej.

– Aby zdobyć gola należy kopnąć piłkę pomiędzy słupkami i pod sznurkiem.

– Jeżeli zawodnik złapie piłkę kopnięta przez innego piłkarza, może ją wykopać. Biegnięcie z piłką w rękach jest zabronione. Piłkę można dotknąć ręką tylko w celu zatrzymania jej.

– Jeżeli piłka trafia do zawodnika po podaniu z kierunku jego własnej bramki, zawodnik nie może jej dotknąć zanim nie zrobi tego przeciwnik, chyba, że pomiędzy wspomnianym zawodnikiem i bramką przeciwnika znajduje się więcej niż trzech piłkarzy drużyny przeciwnej.

– Popychanie, przytrzymywaie, bądź podcinanie przeciwnika jest zabronione.
– O zwycięstwie decyduje liczba strzelonych goli.

 

W 1858 roku piłkarskiej organizacji z Cambridge wyrósł poważny konkurent. Wyjątkowo prężnie działający ośrodek futbolowy, jakim było Sheffield, wypracował własny zestaw przepisów. Twórcami konkurencyjnych zasad byli Nathaniel Creswick i William Prest – założyciele Sheffield FC, najstarszego wciąż istniejącego klubu piłkarskiego świata. Przepisy z „Miasta Stali” zezwalały na łapanie piłki w ręce, jednak zawodnikom nie wolno jej było nieść. Futbolówki nie wolno było także podnościć z ziemi, ale można ją było uderzyć, bądź pchnąć ręką (jednak zabronione było wbicie piłki ręką do bramki). W przepisach w Sheffield po raz pierwszy pojawił się rzut wolny przyznawany za faul. Nie było natomiast mowy o „spalonym”, który w przepisach Creswicka i Presta nie występował. Co ciekawe, nie wolno było zdobyć bramki bezpośrednio z rzutu wolnego bądź autu.

Zawodnicy Sheffield FC grali mecze piłkarskie według przepisów stworzonych przez Creswicka i Presta. Początkowo członkowie klubu rozgrywali spotkania między sobą, ale stopniowo Sheffield FC zaczął także podejmować inne drużyny. 26 grudnia 1860 roku piłkarze Sheffield FC rozegrali spotkanie z drużyną Hallam FC. Ten mecz uważa się za pierwszy w historii, w którym spotkały się dwa kluby piłkarskie. Najstarsze derby świata rozgrywane są po dziś dzień. Drużyny Sheffield FC i Hallam FC każdego lata walczą ze sobą w meczu towarzyskim, rozgrywanym na pamiątkę historycznego wydarzenia.

Pomimo powstania angielskiej Football Association (1863 rok), która opracowała własne przepisy w oparciu o te z Cambridge, sheffieldzkie zasady używane były niemal w całej Anglii. To właśnie z użyciem tych przepisów w 1867 roku rozegrano pierwszy w historii piłkarski turniej – Youdan Cup, o który walkę stoczyło 12 drużyn z Sheffield i okolicy. Rok wcześniej drużyna Sheffield FC rozegrała mecz z reprezentacją Football Association. Spotkanie było pierwszym w dziejach, które trwało 90 minut. Jeszcze w tym samym roku przepis dotyczący długości meczu piłkarskiego trafił do regulaminu z Sheffield. Związek z Sheffield pierwszy zabronił wszelkich zagrań rękoma, a futboliści stosujący się do sheffieldzkich reguł jako pierwsi zaczęli zagrywać futbolówkę głową. Przez kolejne kilkanaście lat niezależnie od siebie istniały dwie organizacje piłkarskie (Sheffield Football Association powstała w 1867 roku), a ich członkowie sporadycznie grali międzyzwiązkowe mecze towarzyskie, z użyciem to jednych, to drugich zasad. Stopniowo jednak organizacja z Sheffield straciła swoją dominujacą pozycję i ostatecznie w 1877 roku przyjęła „londyńskie” przepisy, które w międzyczasie ewoluowały (ale o tym za tydzień), jako te obowiązujące. Angielska FA, ze swoimi rozgrywkami o Puchar Anglii, stała się wiodącą siłą angielskiej piłki.

Komentarze

komentarzy